Iloczyn rozpuszczalności

Iloczyn rozpuszczalności (I_r lub K_SO) - to stała równowagi między osadem trudno rozpuszczalnej soli a stężeniem jej jonów w roztworze. Oznacza to, że osad znajduje się w równowadze z roztworem nasyconym.

A_xB_y → xA^+y + yB^−x       I_AB = [A^+y]^x · [B^−x]^y 
Jednostka iloczynu rozpuszczalności: (mol/dm³)ⁿ, gdzie n=x+y.
Jednostkę często się pomija w opracowaniach.

• Iloczyn rozpuszczalności jest stały w danej temperaturze.
• Jego wartość zależy od temperatury i rodzaju rozpuszczalnika.
• Im mniejszy jest iloczyn rozpuszczalności, tym sól jest trudniej rozpuszczalna i łatwiej wytrąca się osad

Porównując iloczyn stężeń jonów z iloczynem rozpuszczalności można określić, czy w układzie znajduje się osad.

• Gdy iloczyn stężeń jonów jest mniejszy od iloczynu rozpuszczalności, to osad nie wytrąca się a roztwór jest nienasycony
• Gdy iloczyn stężeń jonów jest większy lub równy iloczynowi rozpuszczalności, to układzie jest roztwór nasycony lub osad w równowadze z roztworem nasyconym

Przykład  - węglan wapnia CaCO₃.
Węglan wapnia jest solą trudno rozpuszczalną. Oznacza to, że  jeśli do wody dodamy stałego CaCO₃ to jego niewielka część się rozpuści i powstaną jony a większość  pozostanie w postaci stałej.
Węglan wapnia ulega dysocjacji (w bardzo niewielkim stopniu).
Między roztworem nasyconym a osadem ustala się stan równowagi, który jest znacznie przesunięty w stronę lewą, czyli będzie bardzo duża ilość CaCO₃ a nieznaczna ilość jonów Ca²⁺ i CO₃² :
CaCO₃  ⇄ Ca²⁺ + CO₃²
Dodawanie większej ilości CaCO₃ nic nie zmieni - stężenie jonów jest już maksymalne. Dodana ilość tej soli już się nie rozpuści.

Aby określić to maksymalne stężenie jonów w układzie równowagowym wprowadzono pojęcie iloczynu rozpuszczalności.