PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU CHEMIA

IV etap edukacyjny – zakres podstawowy

I. Wykorzystanie, przetwarzanie i tworzenie informacji.

UczeÅ„ korzysta z chemicznych tekstów źródÅ‚owych, pozyskuje, analizuje, ocenia i przetwarza informacje pochodzÄ…ce z różnych źródeÅ‚, ze szczególnym uwzglÄ™dnieniem mediów i Internetu.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiÄ…zywania problemów.

UczeÅ„ zdobywa wiedzÄ™ chemicznÄ… w sposób badawczy – obserwuje, sprawdza, weryfikuje, wnioskuje i uogólnia; wykazuje zwiÄ…zek skÅ‚adu chemicznego, budowy i wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci substancji z ich zastosowaniami; posÅ‚uguje siÄ™ zdobytÄ… wiedzÄ… chemicznÄ… w życiu codziennym w kontekÅ›cie dbaÅ‚oÅ›ci o wÅ‚asne zdrowie i ochrony Å›rodowiska naturalnego.

III. Opanowanie czynności praktycznych.

Uczeń bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi; projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne.

1. Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego. Uczeń:

1) bada i opisuje wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci SiO₂; wymienia odmiany SiO₂ wystÄ™pujÄ…ce w przyrodzie i wskazuje na ich zastosowania;

2) opisuje proces produkcji szkła; jego rodzaje, właściwości i zastosowania;

3) wymienia surowce do produkcji wyrobów ceramicznych, cementu, betonu;

4) opisuje rodzaje skaÅ‚ wapiennych (wapieÅ„, marmur, kreda), ich wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci i zastoso wania; projektuje wykrycie skaÅ‚ wapiennych wÅ›ród innych skaÅ‚ i mineraÅ‚ów; zapisuje równania reakcji;

5) zapisuje wzory hydratów i soli bezwodnych (CaSO₄, (CaSO₄)₂·H₂O i CaSO₄·2H₂O); podaje ich nazwy; opisuje różnice we wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ciach hydratów i substancji bezwodnych; przewiduje zachowanie siÄ™ hydratów podczas ogrzewania i weryfikuje swoje przewidywania poprzez doÅ›wiadczenie; wymienia zastosowania skaÅ‚ gipsowych; wyjaÅ›nia proces twardnienia zaprawy gipsowej (zapisuje odpowiednie równanie reakcji);

6) wyjaÅ›nia pojÄ™cie alotropii pierwiastków; na podstawie znajomoÅ›ci budowy diamentu, grafitu i fullerenów tÅ‚umaczy ich wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci i zastosowania.

2. Chemia Å›rodków czystoÅ›ci. UczeÅ„:

1) opisuje proces zmydlania tÅ‚uszczów; zapisuje (sÅ‚ownie) przebieg tej reakcji;

2) wyjaÅ›nia, na czym polega proces usuwania brudu, i bada wpÅ‚yw twardoÅ›ci wody na powstawanie zwiÄ…zków trudno rozpuszczalnych; zaznacza fragmenty hydrofobowe i hydrofilowe we wzorach czÄ…steczek substancji powierzchniowo czynnych;

3) tÅ‚umaczy przyczynÄ™ eliminowania fosforanów(V) ze skÅ‚adu proszków (proces eutrofizacji);

4) wskazuje na charakter chemiczny skÅ‚adników Å›rodków do mycia szkÅ‚a, przetykania rur, czyszczenia metali i biżuterii w aspekcie zastosowaÅ„ tych produktów; stosuje te Å›rodki z uwzglÄ™dnieniem zasad bez pie czeÅ„stwa; wyjaÅ›nia, na czym polega proces usuwania zanieczyszczeÅ„ za pomocÄ… tych Å›rodków;

5) opisuje tworzenie siÄ™ emulsji, ich zastosowania; analizuje skÅ‚ad kosmetyków (na podstawie etykiety kremu, balsamu, pasty do zÄ™bów itd.) i wyszukuje w dostÄ™pnych źródÅ‚ach informacje na temat ich dziaÅ‚ania.

3. Chemia wspomaga nasze zdrowie. Chemia w kuchni. Uczeń:

1) tÅ‚umaczy, na czym mogÄ… polegać i od czego zależeć lecznicze i toksyczne wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalność w wodzie, rozdrobnienie, sposób przenikania do organizmu) aspiryny, nikotyny, alkoholu etylowego;

2) wyszukuje informacje na temat dziaÅ‚ania skÅ‚adników popularnych leków (np. wÄ™gla aktywowanego, aspiryny, Å›rodków neutralizujÄ…cych nadmiar kwasów w żoÅ‚Ä…dku);

3) wyszukuje informacje na temat skÅ‚adników napojów dnia codziennego (kawa, herbata, mleko, woda mineralna, napoje typu cola) w aspekcie ich dziaÅ‚ania na organizm ludzki;

4) opisuje procesy fermentacyjne zachodzÄ…ce podczas wyrabiania ciasta i pieczenia chleba, produkcji wina, otrzymywania kwaÅ›nego mleka, jogurtów, serów; zapisuje równania reakcji fermentacji alkoholowej i octowej;

5) wyjaÅ›nia przyczyny psucia siÄ™ żywnoÅ›ci i proponuje sposoby zapobiegania temu procesowi; przedstawia znaczenie i konsekwencje stosowania dodatków do żywnoÅ›ci w tym konserwantów.

4. Chemia gleby. Uczeń:

1) tłumaczy, na czym polegają sorpcyjne właściwości gleby; opisuje wpływ pH gleby na wzrost wybranych roślin; planuje i przeprowadza badanie kwasowości gleby oraz badanie właściwości sorpcyjnych gleby;

2) podaje przykÅ‚ady nawozów naturalnych i sztucznych, uzasadnia potrzebÄ™ ich stosowania;

3) wymienia źródÅ‚a chemicznego zanieczyszczenia gleb oraz podstawowe rodzaje zanieczyszczeÅ„ (metale ciężkie, wÄ™glowodory, pestycydy, azotany);

4) proponuje sposoby ochrony gleby przed degradacjÄ….

5. Paliwa – obecnie i w przyszÅ‚oÅ›ci. UczeÅ„:

1) podaje przykÅ‚ady surowców naturalnych wykorzystywanych do uzyskiwania energii (bezpoÅ›rednio i po przetworzeniu);

2) opisuje przebieg destylacji ropy naftowej i wÄ™gla kamiennego; wymienia nazwy produktów tych procesów i uzasadnia ich zastosowania;

3) wyjaÅ›nia pojÄ™cie liczby oktanowej (LO) i podaje sposoby zwiÄ™kszania LO benzyny; tÅ‚umaczy, na czym polega kraking oraz reforming, i uzasadnia konieczność prowadzenia tych procesów w przemyÅ›le;

4) proponuje alternatywne źródÅ‚a energii – analizuje możliwoÅ›ci ich zastosowaÅ„ (biopaliwa, wodór, energia sÅ‚oneczna, wodna, jÄ…drowa, geotermalne itd.);

5) analizuje wpÅ‚yw różnorodnych sposobów uzyskiwania energii na stan Å›rodowiska przyrodniczego.

6. Chemia opakowań i odzieży. Uczeń:

1) podaje przykłady opakowań (celulozowych, szklanych, metalowych, sztucznych) stoso wanych w życiu codziennym; opisuje ich wady i zalety;

2) klasyfikuje tworzywa sztuczne w zależnoÅ›ci od ich wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci (termoplasty i duroplasty); zapisuje równania reakcji otrzymywania PVC; wskazuje na zagrożenia zwiÄ…zane z gazami powstajÄ…cymi w wyniku spalania siÄ™ PVC;

3) uzasadnia potrzebÄ™ zagospodarowania odpadów pochodzÄ…cych z różnych opakowaÅ„;

4) klasyfikuje wÅ‚ókna na naturalne (biaÅ‚kowe i celulozowe), sztuczne i syntetyczne, wskazuje ich zastosowania; opisuje wady i zalety; uzasadnia potrzebÄ™ stosowania tych wÅ‚ókien;

5) projektuje doÅ›wiadczenie pozwalajÄ…ce zidentyfikować wÅ‚ókna biaÅ‚kowe i celulozowe, sztuczne i syntetyczne.